Alonissos Island Official Website
Εκτέλεση 15 Αυγούστου - Photo 1

Εκτέλεση 15 Αυγούστου

Μόλις λίγες εβδομάδες πριν την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους γερμανούς κατακτητές, και ενώ η Εθνική Αντίσταση δρούσε στην Αλόννησο, εκτυλίχθηκε μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ιστορία του νησιού. Τον Δεκαπενταύγουστο του 1944, οι γερμανοί συνέλαβαν δέκα άνδρες και με την κατηγορία ότι ήταν παρτιζάνοι, τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ στην κεντρική πλατεία, στην είσοδο του Παλιού Χωριού.

Οι εννέα έπεσαν νεκροί από τις σφαίρες (τα αποτυπώματα των οποίων είναι ακόμη ορατά στο σημείο) και ένας κατάφερε να διαφύγει.

Εις μνήμην των μαρτύρων της αντίστασης της Αλοννήσου υπάρχει το ηρώο στην ίδια πλατεία, και κάθε χρόνο στην επέτειο της δολοφονίας διεξάγεται τρισάγιο.

 

Η περιγραφή του γεγονότος από τον αυτόπτη μάρτυρα της εποχής, τον Αλοννήσιο γιατρό Κώστα Τσουκανά

Το τέταρτο και πιο σοβαρό γεγονός συνέβη ανήμερα της Παναγίας, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου 15 Αυγούστου το 1944, που είναι η ομώνυμος εκκλησία του Νεκροταφείου του χωριού. Κάθε χρόνο πήγαινε πολύς κόσμος εκεί. Έτσι και τότε όλοι οι κάτοικοι ετοιμάζονταν, όπως και μείς που μέναμε στον οικισμό Βότση, να πάμε στο πανηγύρι, όταν μαθαίνουμε ότι εκεί κοντά μας, σε μια παραλία Σπάρτινες, ένα καΐκι αποβίβασε μια ομάδα από Έλληνες αντάρτες. Καταφτάνει όμως στο σπίτι μου ο Απόστολος Βλάικος με το παρατσούκλι ’’Δάσκαλος” και μας λέει ότι δεν είναι αντάρτες, αλλά Γερμανοί που τους είχε δει πριν δυο μέρες στο διπλανό νησί Κυρά-Παναγιά. Μείναμε με μία αμφιβολία και άλλοι αναχωρήσαμε για την εκκλησία του χωριού, και άλλοι παρέμειναν. Όλο το χωριό σχεδόν πήγε στην εκκλησία στην εορτή της Παναγιάς και, όταν τελείωσε η λειτουργία χτυπήσανε οι καμπάνες του χωριού κι ένας ντελάλης γυρίζει και φωνάζει όλους τους άνδρες, εκτός από τα γυναικόπαιδα, να συγκεντρωθούν στη πλατεία του χωριού και όποιος δεν πήγαινε και βρισκόταν εκτός της πλατείας, θα τουφεκιζόταν επί τόπου.

Συγκεντρωθήκαν οι άντρες στην πλατεία καθώς και εγώ. Εν τω μεταξύ σε περίβλεπτα μέρη είχαν στήσει πολυβόλα και μας επιτηρούσαν από παντού. Ξαφνικά κάποιος χωριανός εν ονόματι Παναγιώτης Μικές εθεάθη από ένα παρατηρητήριο κοντά στο πηγάδι του χωριού, τον πυροβόλησαν και τον τραυμάτισαν. Τότε ρωτάει ο διερμηνέας τους συγκεντρωμένους στη πλατεία, αν έχουμε γιατρό. Ο κόσμος απάντησε "ναι" και με φωνάζουνε και μου λένε να πάω να δω τον τραυματία. Πήγα και τον βρήκα. Είχε ένα διαμπερές τραύμα του μηρού, ευτυχώς χωρίς αιμορραγία και κάκωση του οστού. Του επέδεσα το τραύμα και επέστρεψα στη πλατεία, όπου είχε συγκεντρωθεί ο κόσμος. Εκεί αντίκρυσα το εξής φαινόμενο: Με ένα σκοινί είχαν δέσει έντεκα άνδρες τον ένα πλάι στον άλλο, οι περισσότεροι ήταν στελέχη του Ε.Α.Μ., μεταξύ αυτών και ο πατέρας μου. Είχαν τα νώτα στραμμένα προς τον κόσμο. Ταράχτηκα, πλησίασα το διερμηνέα τους και τον ρώτησα περί τίνος πρόκειται και μου απάντησε ωμά ότι αυτοί θα εκτελεσθούν, γιατί είναι παρτιζάνοι. Τον παρακάλεσα και του είπα, του εξήγησα ότι εμείς δεν είχαμε παρτιζάνους και ότι κανένας απ' το χωριό μας δεν έχει πάει αντάρτης στο βουνό να πολεμήσει τους Γερμανούς. Θέλω να με πιστέψεις, και αν αμφιβάλεις να το εξακριβώσεις τώρα αμέσως". Αλλά και κείνος ο γέρος εκεί ο δεμένος που είναι ο πατέρας μου, παρτιζάνος είναι κι αυτός; Έχει μεγάλο καΐκι που το έχει δώσει στις Γερμανικές αρχές. Αμέσως συναισθάνθη και μου λέει πρόθυμος, μην ανησυχείς. Πλησιάζει τον αποσπασματάρχη και άρχισε να του μιλάει. Εκείνος αγριεμένος έμπηξε τις φωνές, αλλά διατάζει να λύσουν τον πατέρα μου και να απομακρυνθεί. Αφού άλλο καλύτερο για όλους δεν μπορούσα να κάνω, τότε προσπάθησα μήπως μπορέσω να σώσω τον ξάδελφό μου Αποστόλη Βλάϊκο. Ξαναπλησιάζω λοιπόν τον διερμηνέα και του λέω "Αυτός ο άνθρωπος γιατί να πάει χαμένος άδικα, αφού προσφέρει υπηρεσίες στη Γερμανία; Συγκεντρώνει το ρετσίνι που παράγει το νησί, με επίβλεψη, φροντίδα και επιστασία του ίδιου, τη στέλνει στο εργοστάσιο στη Χαλκίδα. Γι' αυτόν, μου λέει αδύνατον, γιατί αυτός με διάφορα σήματα έχει επαφές με οργάνωση που φυγαδεύει Εγγλέζους. Τον παρακαλώ λοιπόν και του λέω ότι είναι συγγενής μου, δεν έχει καμιά σχέση μ' αυτά και μου δίνει μια αμυδρή ελπίδα ότι θα προσπαθήσει. Πλησιάζει τον αποσπασματάρχη, αυτός θηρίο εξαγριωμένο δεν θέλει ν' ακούσει τίποτα. Εν τω μεταξύ και ο Αποστολης γύρισε προς τον αξιωματικό να μιλήσει, αλλά αυτός με το πιστόλι στο χέρι του απαγορεύει να μιλήσει και να στρέψει αμέσως τα νώτα, αλλά ο διερμηνέας του έλεγε, "λέγε-λέγε". Αυτός είπε δύο κουβέντες μόνο, ότι προσφέρω υπηρεσία στους Γερμανούς, συγκεντρώνουν το ρετσίνι και χωρίς να προλάβει να πει περισσότερα τον λύνει ο διερμηνέας και προτού προλάβει να απομακρυνθεί και να πέσει χάμω, διατάζει πυρ και ξαπλώνονται οι υπόλοιποι εννέα νεκροί στο έδαφος και στο τέλος αν κανείς παρουσίαζε κάποια κίνηση, εδέχετο χαριστική βολή· Μόνο ένας απ' τα εννιά άτομα ο Θανάσης Ξυδέας είχε κατορθώσει στο μεταξύ να λυθεί. Πρόλαβε και πήδηξε από αρκετό ύψος από' κει που ήταν δεμένος με τους άλλους, αλλά είχε δεχτεί μια σφαίρα στο στήθος. Όταν πήγα εγώ αργότερα τον βρήκα νεκρό σε απόσταση δέκα μέτρων. Ο κόσμος όλος έντρομος παρακολουθούσε το μακάβριο θέαμα. Τελικά μας διέταξαν να μη σηκωθεί κανείς μέχρι να απομακρυνθούν, ώστε να μη φαίνονται. Αφού πήραν μαζί τους τον Aπ. Βλάικο, φορτώνοντας τον ένα κιβώτιο με σφαίρες, και όταν έφθασαν στην  παραλία, τον άφησαν ελεύθερο. Αφού απομακρύνθηκαν και δεν τους βλέπαμε, σηκωθήκαμε, πλησίασα τα θύματα και διαπίστωσα ότι ήταν όλοι νεκροί. Τους παρέλαβαν οι συγγενείς, τους έκλαψαν και μετά τους έθαψαν. Λησμόνησα όμως να αναφέρω ότι την ώρα που μας είχαν συγκεντρωμένους στη πλατεία, έριξαν εμπρηστικές βόμβες και έκαψαν το σπίτι του θείου μου Παναγιώτη Τσουκανά  μέλος της οργάνωσης Ε.Α.Μ., ο οποίος δεν προσήλθε στη συγκέντρωση και γλύτωσε. Πήγαιναν επίσης να κάψουνε και το σπίτι του αναφερόμενου ανώτερου εξαδέλφου μου, Αποστόλη Βλάϊκου, αλλά επειδή ήταν η γυναίκα του λεχώνα τριών ημερών, το σεβάστηκαν και δεν έβαλαν φωτιά. Μετά απ’ όλα αυτά τ' ανωτέρω γεγονότα, ο κόσμος φοβισμένος, λυπημένος και απελπισμένος, εγκατέλειψε στην απελπισία του το χωριό και κατέφυγε να κρυφτεί στο δάσος.

Εκείνο όμως που είναι περίεργο για μένα πώς οι οργανώσεις, αυτοί του ΕΑΜ γελάστηκαν και πίστεψαν ότι επρόκειτο για απόσπασμα Ελλήνων ανταρτών. Γιατί αυτή την παγίδα εφήρμοσαν οι Γερμανοί, παρουσιασθέντες οι αντάρτες και απ' αυτούς έμαθαν ποιοι είναι οι οργανωτές του Ε.Α.Μ. τους οποίους εν συνεχεία συνέλαβαν, και ποιοι οι αντιδραστικοί που είχαμε. Ο Θανάσης Ξυδέας που εκτελέσθηκε, τον είχαν συναντήσει οι Γερμανοί στο δρόμο ενώ πήγαινε στην εκκλησία και τους λέει "Τώρα η Γερμανία πιά κατέρρευσε". Ο Γεώργιος Μουρίσης παινεύτηκε ότι είχε βυθίσει ένα σκάφος τους. Ο Σμυρνέας, επειδή τον βρήκαν στη Σκόπελο και Αλόννησο, τον νόμισαν σύνδεσμο των Ανταρτών. Τον Αγάλλο Αναγνώστου, αν και ανήλικο τον σκότωσαν, γιατί μαθεύτηκε η δράση του αδελφού του (μετέφερε Εγγλέζους στη Μ. Ανατολή). Οι υπόλοιποι ήταν οργανωμένοι στο τοπικό Ε.Α.Μ."

Αυτός, ο οποίος πρόδωσε τους περισσότερους, ήταν κάποιος Φώτης Ψαρός που ξετρύπωνε τους προς εκτέλεση αντιστασιακούς.

Η αφήγηση του γιατρού Τσουκανά, μας δίνει μια γενική άποψη για το πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα στην Αλόννησο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ